شاید شما هم مثل بسیاری از دیگر افراد تصور کنید که کابوس همان اختلال کابوس است اما اینطور نیست! در این مقاله همراه من باشید تا به‌شکل جامع در مورد این اختلال و جایگاه کابوس در روانشناسی با شما صحبت کنم.
اختلال کابوس چیست؟
اجازه بدهید ابتدا خود کابوس را بشناسیم:
ببینید، کابوس خواب‌های آزاردهنده‌ای هستند که اغلب احساسات منفی فرد را همراه دارند، مثلا اضطراب. به‌شکل دقیق‌تر البته هر خواب و رویای بدی کابوس نیست و گفته می‌شود کابوس آن چیزی است که می‌تواند شما را از خواب بیدار کند! در بیشتر مواقع کودکان بین 3 تا 6 سال این خواب‌های بد و کابوس‌ها را تجربه می‌کنند و همینطور تا قبل از 12 سالگی هم بسیاری از آنها دیگر این تجربه را مثل قبل نخواهند داشت. اما در عین حال ممکن است بزرگسالان هم کابوس ببینند.
تا اینجا فهمیدیم که کابوس چیست، اما کابوس در روانشناسی یا همان اختلال کابوس به زمانی گفته می‌شود که فرد دائما کابوس ببیند. به زبان دیگر، کابوس دیدن یک چیز عادی است و بعضی آمار حتی می‌گویند بسیاری از افراد در ماه ممکن است 1 بار یا بیشتر آن را تجربه کنند. اما وقتی فرد دائم با رویاهای بدی روبرو می‌شود که او را از خواب بیدار کرده یا حداقل باعث ایجاد احساسات منفی زیاد برایش می‌شوند، همینطور وقتی این شرایط باعث به وجود آمدن اختلال در زندگی‌اش می‌شود، او به اختلال کابوس دچار شده.
روانشناسی کابوس؛ اختلال کابوس چه نشانه‌هایی دارد؟
- اصولا کابوس‌ها در نیمه دوم شب اتفاقی می‌افتند.
- افرادی که به اختلال کابوس دچارند امکان دارد حتی در 1 شب چند بار کابوس ببینند.
- این افراد در اثر کابوس از خواب بیدار شده و حتی گاهی به سختی دوباره به خواب می‌روند.
- در بسیاری از مواقع فرد حین کابوس دیدن، شرایط را بسیار واقعی‌تر از یک خواب عادی مشاهده می‌کند.
- اصولا خط داستانی کابوس، به مواردی مثل امنیت و بقا مربوط است اما گاها کابوس‌ها در زمینه‌های دیگری مثل ارتباطات‌مان هم هستند.
- وقتی فرد در اثر کابوس بیدار می‌شود، دچار احساساتی مثل ترس، اضطراب، عصبانیت، غم و… است.
- در حین کابوس دیدن ممکن است فرد عرق کرده و حتی با تپش قلب روبرو شود.
- بعد از بیدار شدن اغلب جزئیات کابوس‌ها را به یاد دارد.
- ممکن است غم و درد حاصل از کابوس بعد از بیدار شدن اجازه ندهد دوباره بخوابد.
دقت کنید، همانطور که بالاتر گفتم صرفا یک یا چند بار کابوس دیدن به معنی ابتلا به اختلال کابوس نیست. در واقع شما زمانی می‌توانید احتمال ابتلا به این اختلال را بدهید (اختلال کابوس در روانشناسی) که این شرایط را هم داشته باشید:
- دائم با کابوس روبرو می‌شوید.
- در روز بعد از کابوس دچار اضطراب و ترس می‌شوید.
- قبل از خواب از ترس کابوس دیدن مضطرب می‌شوید.
- دائم به تصاویری که در کابوس دیده‌اید فکر می‌کنید.
- با خواب‌آلودگی و خستگی طی روز روبرو می‌شوید.
- حتی به مشکلات عملکردی در کار و مدرسه مبتلا می‌شوید.
- حین خوابیدن مشکلات رفتاری مثل ترس پیدا می‌کنید.
چند آمار در مورد اختلال کابوس در روانشناسی
در ادامه می‌خواهم چند آمار در مورد روانشناسی کابوس به شما بدهم تا ذهنیت بهتری در مورد شیوع آن در جهان داشته باشید:
- کابوس دیدن در زمان کودکی بیشتر رخ می‌دهد.
- گفته شده حدود 20 درصد از کودکان، حداقل یک‌بار در هر هفته، کابوس می‌بینند.
- کودکان بیشتر از کابوس، دچار خواب‌های ترسناک می‌شوند.
- بین 2 تا 6 درصد از بزرگسالان به اختلال کابوس دچار هستند.
- زنان بیشتر از مردان دچار این اختلال می‌شوند.
- مخصوصا در سنین 20 تا 39 سالگی، زنان دچار این اختلال می‌شوند.
- یک مطالعه بزرگ اینطور گفته که حدود 20 درصد از دانشجویان و صرفا 4 الی 5 درصد از افراد مسن، دچار اختلال کابوس هستند! (منابع: 1 – 2 – 3)
چه زمانی برای اختلال کابوس باید به سراغ پزشک برویم؟
اگر صرفا چند بار، آن‌هم در بازه‌های زمانی طولانی کابوس دیده‌اید، خیلی جای نگرانی نیست. اما اگر، چه خودتان چه کودک‌تان:
- به طور مکرر کابوس می‌بینید،
- دائم با مشکل بی خوابی روبرو می‌شوید،
- از خواب می‌ترسید،
- در طول روز مشکلات رفتاری و عملکرد پیدا می‌کنید،
حتما به سراغ متخصص روانشناس یا روانپزشک بروید.
دلایل ابتلا به اختلال کابوس چیست؟
هنوز به طور دقیق دلیل کابوس دیدن‌ها و همینطور خواب و رویا دیدن مشخص نشده. اما برخی تحقیقات و مطالعات نشان داده‌اند که موارد پایین، با کابوس دیدن ارتباط زیادی دارند:
1_ استرس و اضطراب
حداقل تجربه اغلب ما نشان داده که استرس و اضطراب با کابوس دیدن رابطه مستقیمی دارد. مخصوصا اگر استرس وارد شده ناگهانی باشد، مثلا یک تصادف یا از دست دادن یک عزیز، احتمال کابوس دیدن بیشتر می‌شود.
2_ آسیب
منظور از آسیب یا تروما، هر نوع آسیبی است که به بدن و از خارج وارد شود. مثلا جراحت در اثر تصادف، دعوا، آزار جسمی، آزار جنسی و… . اصولا کابوس دیدن در افراد آسیب‌دیده بسیار رایج است.
3_ کم خوابی
جالب است بدانید کم خوابی و تغییر ساعت‌های خواب می‌تواند احتمال کابوس دیدن شما را بالا ببرد. این موضوع به دلیل تغییراتی است که در خواب REM، که مرحله‌ای از خواب پستانداران است، رخ می‌دهد.
4_ مصرف دارو
بعضی از داروها هم ممکن است دلیل اصلی مشکل اختلال کابوس باشند. مثلا داروهای ضد افسردگی خاص، داروهای فشار خون، مسدود کننده‌های بتا، داروهای درمان پارکینسون یا داروهای ترک سیگار.
5_ مواد مخدر
بله، مصرف مواد مخدر هم یکی دیگر از دلایل کابوس دیدن است. حتی اگر به مواد مخدر خاصی اعتیاد نداشته و صرفا به‌شکل تفریحی از نوعی مواد استفاده می‌کنید، در معرض کابوس هستید.
6_ اختلالات روانشناسی
بسیاری از اختلالات روان می‌تواند روی خواب شبانه و رویاهای شما تاثیر بگذارد. مثلا اختلال دو قطبی، اختلالاتی که باعث بی خوابی می‌شوند و… .
7_ محتوای ترسناک
اگر کودک‌تان یا خودتان اهل مشاهده ویدیوهای ترسناک و همینطور مطالعه کتاب‌های این ژانر هستید و در عین حال کابوس هم می‌بینید، به احتمال زیاد بین این موضوعات ارتباطی وجود دارد.
نکته: گفته می‌شود در خانواده‌هایی که بعضی اعضا سابقه کابوس دیدن داشته یا دچار اختلالاتی مثل حرف زدن در خواب هستند، احتمال ابتلای دیگر افراد به اختلال کابوس یا کابوس دیدن هم کمی بیشتر است.
عوارض اختلال کابوس چیست؟
در ادامه به عوارض اختلال کابوس، نه صرفا کابوس دیدن، اشاره می‌کنم:
- خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز،
- کاهش توانایی فرد در عملکرد و یادگیری،
- مشکلات خلق و خو و بد رفتاری،
- خستگی،
- مشکل در تمرکز و توجه،
- فکر کردن به تصاویر ناراحت‌کننده کابوس،
- مقاومت در برابر خوابیدن،
- افکار یا اقدام به خودکشی!
درمان اختلال کابوس در روانشناسی
خب، بعد از همه این‌ها، اختلال کابوس چطور درمان می‌شود؟! در روانشناسی کابوس 2 دسته راهکار اصلی برای از بین بردن یا کاهش این مشکل وجود دارد:
- درمانی دارویی
- روان درمانی
1_ درمان دارویی اختلال کابوس
راستش را بخواهید تا جایی که من بررسی کردم، درمان‌های دارویی زیادی برای اختلال کابوس وجود ندارد. در واقع بر اساس آزمایش‌های مختلف بالینی، در نهایت در سال 2014 محققان گفتند صرفا دارویی با اسم پرازوسین بوده که نتایج بهتری از دیگر داروها برای کنترل کابوس داشته. البته نه به این معنی که این دارو بتواند مشکل را کامل درمان کند. در ضمن، پرازوسین یک داروی فشار خون بالاست و به هیچ عنوان هم نباید سرخود مصرفش کنید. (منبع)
نکته: به طور کلی درمان دارویی برای کابوس را بهتر است تا جای ممکن امتحان نکنید. چراکه داروها صرفا با سرکوب کردن آن بخش از خواب شما که در آن کابوس می‌بینید، (خواب REM) سعی در کنترلش می‌کنند. مشکل اینجاست که این درمان پایه‌ای نیست و احتمالا دوام زیادی هم ندارد.
2_ درمان روان درمانی اختلال کابوس در روانشناسی
در روانشناسی روش‌های مختلفی برای درمان کابوس وجود دارد. مثلا با شرکت در جلسات روانشناسی و به کمک مشاور، می‌توانید تا حدود زیادی این مشکل را کاهش داده یا حتی درمان کنید. علاوه بر این، همانطور که نادیا، روانشناس بالینی آرامیا در لایو اینستاگرام هم در مورد کابوس صحبت کرد، به طور کلی مدیتیشن کردن کمک زیادی به درمان کابوس می‌کند. چطور؟
- مدیتیشن باعث تاثیر بر بخش آمیگدال مغز و رفع استرس می‌شود،
- مدیتیشن کمک می‌کند هیجانات منفی را راحت‌تر کنترل کنید،
- مدیتیشن به افزایش آرامش ذهن و بدن کمک می‌کند.
اگر دوست دارید مدیتیشن را به عنوان یک درمان برای اختلال کابوس امتحان کنید، پیشنهاد می‌کنم همین حالا اپلیکیشن آرامیا را نصب کنید. دقت کنید، بهتر است برای دریافت بازخورد بیشتر، مدیتیشن را به‌شکل مداوم، یعنی حداقل روزانه یک‌بار و هر بار 10 الی 20 دقیقه انجام بدهید.
کلام آخر
خب به انتهای مقاله رسیدیم. در این مقاله ابتدا فهمیدیم که اختلال کابوس چیست و کابوس در روانشناسی چه جایگاهی دارد، بعد از آن به بررسی دلایل و عوارض و نشانه‌هایش پرداخته و در نهایت راهکارهای درمانش را بررسی کردیم. در آخر اگر سوال و نظری دارید در بخش نظرات منتظر شما عزیزان هستم.
منبع:
بسیار عالی و مفید بود
سپاس 🙂