پروپرانولول به عنوان یکی از معروف‌ترین قرص های ضد استرس شناخته می‌شود در حالی که بر اساس اعلام سازمان دارو و غذای آمریکا (FDA) این یک قرص ضد استرس نیست! یعنی چه؟ با من همراه باشید تا با استناد به مقالات معتبر علمی، ببینیم که قرص یا داروی پروپرانولول چیست و چه عوارضی دارد؟ چطور باید آن را مصرف کنیم و هر چیزی که باید را در موردش یاد بگیریم.
قرص یا داروی پروپرانولول چیست؟
سازمان غذا و داروی آمریکا به قرص پروپرانولول برچسب قرصی برای درمان مشکلات قلبی مثل نارسایی قلبی، فشار خون بالا و ضربان نامنظم قلب را زده. (منبع) اما خب با توجه به تأثیری که این قرص روی بدن، استرس و اضطراب دارد، خیلی‌ها از آن به عنوان یک قرص کاهش فوری استرس کمک می‌گیرند.
نحوه استفاده و مصرف قرص پروپرانولول
با توجه به حساسیتی که در مصرف این دارو وجود دارد، مهم است که حتما دفترچه راهنمای درون آن، مخصوصا بخش هشدارها را مطالعه کنید. اصولا دوز و میزان مصرف قرص پروپرانولول بر اساس دستور پزشک است که تعیین می‌شود. اما در بسیاری از مواقع مصرف آن بین 2 الی 4 بار در روز تجویز می‌شود. اگر قصد مصرف داروی پروپرانولول مایع را دارید، حتما مطمئن شوید که از قاشق درون جعبه برای اندازه‌گیری میزان مصرف استفاده می‌کنید. مصرف آن با قاشق‌های خانگی ممکن است دوز تجویز شده را بر هم ریخته و برای سلامت بدن‌تان آسیب‌زا باشد. مصرف منظم قرص پروپرانولول قطعا اثربخشی آن را افزایش می‌دهد. بنابراین بدون نظر پزشک نه میزان مصرفش را افزایش بدهید و نه از آن کم کنید. همینطور پیشنهاد می‌شود آن را در ساعات مشخص‌شده مصرف کنید. مثلا اگر هر روز ساعت 8 صبح قرص را می‌خورید، روزهای دیگر هم در همین ساعت مصرفش کنید.
- نکته: در وب سایت webmd پیشنهاد شده که اگر از داروهای کاهش کلسترول مثل کلستیرامین یا کلستیپول استفاده می‌کنید، قرص پروپرانولول را 1 ساعت قبل یا 4 ساعت بعد از مصرف این داروها مصرف کنید.
- نکته 2: احتمالا اثربخشی این دارو را بین 1 الی 2 هفته بعد از مصرف مداوم است که مشاهده می‌کنید.
آیا استفاده از قرص پروپرانولول به عنوان قرص کاهش استرس اشتباه است؟
خب راستش را بخواهید اگر از این قرص زیر نظر پزشک به عنوان راهکاری برای کاهش استرس کمک بگیرید، نه. اما اگر بدون دانستن عوارض، تداخلات دارویی و کاربرد اصلی‌اش از آن استفاده کنید ممکن است با خطراتی روبرو شوید. به زبان دیگر اگر یک پزشک روانپزشک با بررسی سابقه پزشکی شما به این نتیجه رسیده که در حال حاضر برای کاهش علائم استرس در بدن باید از این قرص استفاده کنید، احتمالاً مصرفش مشکل خاصی ندارد. اما اگر یک نفر غیر متخصص به شما گفته برای کاهش استرس به سراغ آن بروید و اطلاعات دیگری در موردش نداده، بدانید مصرفش کار پرریسکی است! در ادامه اطلاعات بیشتری به شما می‌دهم.
قرص پروپرانولول چه تأثیری روی استرس دارد؟
اول از همه باید بدانید که قرص پروپرانولول جزو دسته بزرگی از داروها با اسم بتا بلاکرهاست. یکی از مهم‌ترین اقداماتی که این داروها انجام می‌دهند این است که باعث می‌شوند گیرنده‌های بتا در قلب شما هورمون آدرنالین را دریافت نکنند. آدرنالین با استرس ارتباط دارد و به این ترتیب بتا بلاکر‌ها با جلوگیری از دریافت آن توسط قلب، باعث می‌شوند بدن‌تان دچار یک‌سری از واکنش‌هایی که موقع استرس از خود نشان می‌دهید، نشود. یعنی اگر در حالت عادی و بعد از قرار گرفتن در یک موقعیت استرس‌زا قلب‌تان سریع می‌تپد، عرق می‌کنید، صدای‌تان می‌لرزد، دچار سرگیجه می‌شوید و… به کمک این قرص احتمالاً چنین واکنش‌هایی را تجربه نخواهد کرد.
- بیشتر بخوانید: برای رفع استرس چه کنیم؟
- بیشتر بخوانید: قرص پروپرانول برای کاهش استرس
آیا قرص پروپرانول استرس را درمان می‌کند؟
نکته مهم بعدی که باید در مورد داروهای پروپرانولول و به طور کلی بتا بلاکر‌ها بدانید این است که آنها قرار نیست استرس شما را درمان کنند. در واقع هیچ دارو و قرصی قرار نیست این کار را برای‌تان انجام بدهد چراکه اصولاً استرس و اضطراب از عوامل درونی یا زمینه‌ای سرچشمه می‌گیرند. مثلاً ترس شما از مشکلات اقتصادی یا اصلاً نگرانی از دست دادن عزیزان یا دیگر موارد.
این داروها صرفاً باعث می‌شوند در شرایط استرس‌زا بدن‌تان واکنش شدیدی از خود نشان ندهد. به همین دلیل هم هست که بعضی سخنرانان که قرار است روی صحنه رفته و در شرایط استرس‌زا قرار بگیرند، قبل از شروع سخنرانی قرص پروپرانول می‌خورند تا بدن‌شان دچار واکنش‌های استرس نشده و بتوانند راحت‌تر اجرا کنند.
نکته: بسیاری از مشکلات مرتبط به استرس، با مدیتیشن حل می‌شود که در ادامه به آنها اشاره می‌کنم. اگر هم احساس می‌کنید شرایط وخیم است، بهتر است به سراغ روانشناس متخصص بروید. (اگر دوست داشتید می‌توانید از خدمات مجموعه POL کمک بگیرید.)
آیا قرص پروپرانول برای همه قابل استفاده است؟
در جواب این سوال، 2 نکته مطرح می‌شود. اول از همه اینکه به طور کلی قرص‌های حوزه روان‌درمانی ممکن است برای بعضی‌ها بازدهی داشته و برای بعضی‌ها نداشته باشند. اما نکته دوم و مهم‌تر این است که مصرف این قرص برای چند دسته از افراد ممکن است واقعاً خطرناک باشد!
یعنی چه؟ ببینید همیشه پیشنهاد می‌شود بدون تجویز پزشک به سراغ این قرص نروید، یکی از دلایل مهم این پیشنهاد همین است که بسیاری از افراد ممکن است دچار بعضی عوارضش شده یا اصلاً به خاطر مصرف قرص و داروی دیگری که با پروپرانول تداخل دارد با مشکلات زیادی روبرو شوند. در ادامه توضیحات بیشتری می‌دهم.
عوارض قرص پروپرانولول چیست؟
عوارض این قرص اصولاً به 2 دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول، عوارض خفیف هستند! چیز‌هایی مثل:
- احساس خستگی کردن
- سرد شدن دست و پا
- سردرد و سرگیجه
- احساس افسردگی کردن
- احساس تنگی نفس
- حالت تهوع و استفراغ
- اسهال
- و یبوست
دسته دوم اما عوارض جدی‌تر هستند. چیز‌هایی مثل این‌ها:
- کاهش شدید ضربان قلب
- نامنظم شدن ضربان قلب
- کاهش قند خون به اندازه نگران‌کننده
- دچار حمله آسم شدن
- حبس شدن مایعات در بدن
- افزایش وزن
گفته می‌شود احتمال دچار شدن به این عوارض مخصوصاً برای افرادی که تازه شروع به مصرف این قرص کرده‌اند، بیشتر است. همینطور پیشنهاد شدیدی می‌شود که اگر دچار عوارض نگران‌کننده شدید، به سراغ پزشک بروید.
جالب است بدانید بر اساس گفته بعضی منابع مصرف این قرص برای بعضی افراد تأثیر عکس داشته و باعث افزایش اضطراب هم می‌شود!
نکته مهم: اگر مدتی است که قرص پروپرانول مصرف می‌کنید و الان به خاطر عوارض یا هر دلیل دیگری تصمیم به قطع کردن مصرفش گرفته‌اید، بدانید که قطع ناگهانی آن می‌تواند عوارض بدی مثل حمله قلبی داشته باشد. بنابراین حتماً برای ترک کردنش هم به سراغ پزشک بروید.
مصرف پروپرانولول برای چه کسانی خطرناک است؟
در ادامه صحبت‌های بالا و به خاطر عوارضی که به آنها اشاره کردم، مصرف این قرص ممکن است برای بعضی از افراد خطرناک باشد:
- افراد مبتلا به آسم.
- افرادی که قند خون بسیار پایینی دارند.
- افراد دچار نارسایی قلبی.
- کسانی که فشار خون پایینی دارند.
- افرادی که ضربان قلب‌شان بسیار کند است.
- افرادی که به نارسایی قلبی دچارند.
- افرادی که بیماری کبد دارند.
- افرادی که هرگونه مشکل و بیماری مرتبط با ریه مثل بیماری مزمن انسدادی ریه دارند.
- افراد مبتلا به دیابت.
نکته: هنوز تحقیقات جامعی در مورد تأثیر این قرص بر زنان باردار انجام نشده. بنابراین پیشنهاد می‌کنم حتماً قبل از مصرف از پزشک‌تان اجازه بگیرید. (با توجه به تاثیر بی خوابی بر استرس، اگر دوست داشتید مقاله دلایل بی خوابی زنان باردار را بخوانید.)
تداخلات دارویی قرص پروپرانولول چیست؟
به جز افرادی که بالاتر ذکر کردم، اگر هر کدام از داروهای زیر را مصرف می‌کنید باز هم بدانید که شرایط‌تان ممکن است با مصرف قرص و داروهای پروپرانول خطرناک شود:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی. (ناپروکسن و ایبوپروفن از این دسته هستند. )
- وارفارین که برای جلوگیری از ایجاد لخته خون مصرف می‌شود.
- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز که اغلب برای افسردگی تجویز می‌شوند.
- داروهای مرتبط به درمان کلسترول بالا.
- دیازپام که خودش برای اضطراب استفاده می‌شود.
- تئوفیلین که اغلب برای مشکلات ریوی تجویز می‌شود.
- داروهای مرتبط به درمان فشار خون.
- داروهای ضد آریتمی مثل آمیودارون، دیگوکسین، لیدوکائین، پروپافنون و کینین.
- داروهای مؤثر بر سیستم سیتوکروم مثل سایمتیدین، فلوکونازول و فلوکستین.
در ضمن مصرف این دارو با الکل هم تداخل دارد.
برای درمان استرس چه کنیم؟
همانطور که بالاتر هم گفته شد قرص‌ها و داروها هیچ موقع نمی‌توانند به طور کامل استرس و اضطراب شما را درمان کنند. چراکه این داروها صرفاً تأثیراتی مقطعی روی هورمون‌های شما و واکنش بدن‌تان به استرس خواهند داشت.
اما اگر به دنبال یک راهکار علمی و تأثیرگذار هستید، به شما مدیتیشن را پیشنهاد می‌کنم! همانطور که در مقاله فواید مدیتیشن هم گفتم، تا الان تحقیقات بسیار زیادی روی این تمرین انجام شده و همه‌شان تأیید کردند که مدیتیشن به شدت برای کاهش استرس و اضطراب مفید است.
مثلا در یک تحقیق مشخص شد انجام مداوم مدیتیشن به کاهش ترشح هورمون کورتیزول که با اسم هورمون استرس هم شناخته می‌شود، منجر خواهد شد. (منبع) همینطور مدیتیشن مداوم می‌تواند با کاهش نشخوار فکری، نگرانی‌های شما را کاهش بدهد. اگر نمی‌دانید مدیتیشن چیست می‌توانید از صوت پایین برای تجربه کردنش استفاده کنید.
اگر دوست داشتید این تمرین ارزشمند را به‌شکل جدی‌تر امتحان کنید، پیشنهاد می‌کنم اپلیکیشن آرامیا را نصب کنید تا علاوه بر بیشتر از 10 دوره مدیتیشن فارسی، بتوانید از دوره‌های یوگا و پیلاتس و ریلکسیشن عضلانی و دیگر تمرین‌های ذهن آگاهی برای کاهش تنش ذهنی و عضلانی بدن‌تان کمک بگیرید.
دیگر تکنیک های رفع استرس
خب، اجازه بدهید قبل از اینکه مقاله تمام شود، به چند تکنیک و راهکار اثربخش دیگر برای رفع استرس هم اشاره کرده و آنها را بشناسیم. با من همراه باشید.
1_ نوشتن (ژورنالینگ)
یکی از تکنیک‌های رفع استرس که در جلسات مشاوره و روانشناسی هم به مراجعان پیشنهاد می‌شود، دقیقا همین نوشتن است. در این تکنیک، افکار منفی و ناخوشایندی که در ذهن دارید را روی کاغذ می‌نویسید. حتی می‌توانید آنها را نقاشی کنید. همین راهکار به ظاهر ساده باعث می‌شود تا حد زیادی ذهن‌تان آزاد شده و نشخوار فکری کمتری را تجربه کند.
2_ ورزش کنید
همانطور که در مقاله آرامش در 5 دقیقه هم گفته شد، به طور کلی هورمون‌های استرس مثل کورتیزول برای این در بدن ما ترشح می‌شوند که به ما در فرار از خطرات یا مقابله فیزیکی با آنها کمک کنند. در واقع این هورمون‌ها در گذشته به نیاکان‌مان کمک می‌کرده تا با حیوانات وحشی یا با دیگر انسان‌ها بجنگند یا از دست‌شان فرار کنند. به این ترتیب طی این فعالیت فیزیکی، هورمون‌های استرس هم در بدن مصرف می‌شدند. اما امروز ما فقط دچار استرس می‌شویم و به دلیل کمبود تحرک، اجازه می‌دهیم هورمون‌ها در بدن‌مان باقی مانده و به ذهن و جسم‌مان آسیب بزنند. پس حداقل انجام 30 دقیقه ورزش، مخصوصا ورزش هوازی به شدت به ما در بهبود وضعیت استرس کمک می‌کند. شاید حتی بعد از اضافه کردن ورزش به برنامه روزانه‌تان، دیگر متوجه شوید خیلی هم نیازی به مصرف قرص پروپرانولول ندارید.
3_ استفاده از نمایشگر را کاهش بدهید
در مقاله درمان بی خوابی هم به این نکته اشاره کردم که تا الان تحقیقات مختلفی ارتباط بین زل زدن به صفحه نمایشگر موبایل و رایانه، و استرس و اضطراب و بی‌خوابی را تایید کرده‌اند. بنابراین اگر طی روز زمان زیادی را مخصوصا برای کار با تلفن همراه صرف می‌کنید، بدانید که کاهش این زمان به بهبود شرایط‌تان کمک می‌کند. همینطور پیشنهاد می‌شود حداقل 30 الی 60 دقیقه قبل از خواب دیگر به صفحه نمایش‌ها نگاه نکنید.
4_ از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید
رژیم غذایی بر همه جنبه‌های سلامتی از جمله سلامت روانی تاثیر می‌گذارد. تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که رژیم غذایی آنها سرشار از غذاهای فرآوری‌شده و قندهای افزوده است، احتمالا سطوح بالاتری از استرس را تجربه می‌کنند. استرس مزمن ممکن است شما را به پرخوری و رفتن به سمت غذاهای ناسالم تشویق کند. بنابراین به شما پیشنهاد می‌کنیم به جای آن که با قرص پروپرانولول استرستان را کم کنید، به دنبال یک رژیم غذایی سالم باشید. (منبع)
به حداقل رساندن مصرف غذاها و نوشیدنی‌های بسیار فرآوری شده و خوردن بیشتر غذاهای کامل مانند سبزیجات، میوه‌ها، لوبیاها، ماهی، آجیل و دانه‌ها می‌تواند به تغذیه مناسب بدن شما کمک کند و تحمل شما را در برابر استرس بالاتر ببرد.
کلام آخر
خب به انتهای مقاله رسیدیم. در این مقاله فهمیدیم که داروی پروپرانول یا قرص پروپرانولول چیست و چه عوارضی دارد؟ چه زمانی نباید آن را مصرف کنیم و چه چیزی را می‌توانیم جایگزینش کنیم؟ در آخر اگر سؤال و نظری دارید در بخش نظرات منتظر شما عزیزان هستم.
منابع:
بسیار عالی بود.