امروز قرار است در مقابل یک جمع کوچک، سخنرانی کنید! همین که سوار خودرو میشوید تا به محل مورد نظر بروید، یاد جلسه افتاده و درباره آن نگران میشوید. ((نکند که سخنرانی را خراب کنم؟)) اینجاست که هیپوتالاموس در مغز شما دستور آزادسازی هورمونهای استرس را میدهد و آزادسازی آنها هم باعث یکسری اتفاقات در بدنتان میشود. مثلا کمی ضربان قلبتان بالا میرود، عضلاتتان منقبض میشود، تندتر نفس میکشید و… . جالب اینجاست که در حالت عادی این واکنش بدن به ما کمک میکند در برابر خطرات، واکنش بهتری داشته باشیم. اما در دنیای امروزی که به طور دائم و بر سر هر موضوع کوچکی استرس به سراغمان میآید، ما دائم در برابر عوارض استرس هستیم! اما عوارض استرس چیست و چطور باید با این عوارض مقابله کنیم؟
عوارض استرس چیست؟
احتمالا خودتان به خوبی میدانید، استرس صرفا روی یک بخش از بدن شما تاثیر نمیگذارد. حتی اثراتش فقط محدود به بدن نیست و روی ذهن و مغز شما هم تاثیر دارد. در ادامه یکییکی عوارض استرس که تا الان تحقیقات علمی و پژوهشها به آنها اشاره کردهاند را به شما معرفی میکنم.
دقت کنید، عوارضی که در ادامه ذکر میکنم در واقع عوارض استرس مزمن است! استرسی که به طور مداوم قرار است شما را تحت تاثیر قرار بدهد. البته اگر دقت کنید در دنیای امروزی مشکل ما همین استرس مزمن است که هر دقیقه به خاطر یک مسأله کوچک و بزرگ به ما وارد میشود.
- بیشتر بخوانید: درمان نگرانی
عوارض استرس به طور خلاصه
قبل از اینکه به طور جامع به سراغ عوارض استرس برویم، اجازه بدهید به طور خلاصه این عوارض را در چند دستهبندی به شما توضیح بدهم. در بخش بعدی هم به طور دقیقتر عوارض را برایتان بیان میکنم.
عوارض استرس روی بدن
- سردرد
- تنش یا درد عضلانی
- درد در قفسه سینه
- خستگی
- کاهش یا افزایش میل جنسی
- ناراحتی و مشکلات معده
- مشکلات خواب (مقاله درمان بی خوابی را بخوانید.)
عوارض استرس روی روحیه
- اضطراب
- بیقراری
- کاهش انگیزه
- کاهش تمرکز
- احساس ناامیدی و بیچارگی
- تحریکپذیر شدن و عصبانیت
- افسردگی و احساس غمگینی
عوارض استرس روی رفتار
- پرخوری یا کمخوری
- عصبانیت ناگهانی
- تمایل به مصرف مواد مخدر و الکل
- مصرف تنباکو
- کناره گرفتن از جمع
- تمایل کمتر به ورزش کردن
- بیشتر بخوانید: برای کاهش استرس کنکور چه بخوریم؟
- بیشتر بخوانید: اضطراب شبانه چیست؟
1_ تاثیر بر CNS
CNS یا سیستم عصبی مرکزی و غدد درونریز در واقع همان سیستمی است که مسئولیت “واکنش جنگ و گریز” را بر عهده دارد. این واکنش زمانی فعال میشود که استرس در بدن به وجود آمده و سعی میکند به ما برای حمله یا فرار کردن (همان چیزی که اجدادمان به کمکش زنده ماندهاند.) کمک کند. در حالت عادی این سیستم فعال میشود، هورمونهایی مثل آدرنالین و کورتیزول را ترشح کرده و بعد از بهبود شرایط، دوباره به حالت عادی برمیگردد. اما در زندگی امروزی که در اغلب مواقع عامل استرسزا در ذهن ما باقی مانده و به این راحتی از بین نمیرود، این واکنش جنگ و گریز هم ادامه پیدا میکند. این موضوع باعث میشود دچار یکسری رفتارهای بد شویم، مثلا تمایل به پرخوری یا همان “پرخوری احساسی” تمایل به مصرف مواد مخدر، تمایل به مصرف الکل، کناره گرفتن از ارتباطات و… .
2_ تاثیر بر سیستم تنفسی و قلبی عروقی
طی واکنش جنگ و گریز که بالاتر از آن صحبت شد، سرعت تنفس ما بالا میرود. این موضوع به این خاطر است که بدن تلاش میکند خون حاوی اکسیژن را به بخشهای بدن و با سرعت بیشتری برساند. در این شرایط چند مشکل پیش میآید. اول از همه اگر با مشکلات تنفسی روبرو باشید، مثلا آسم، ممکن است تنفس کمی برایتان سختتر شود. علاوه بر این چون قلب شما در تلاش برای پمپاژ سریعتر است، رگهای خونیتان منقبض شده و اکسیژن بیشتری را به ماهیچهها میرسانند. این عمل در عین اینکه باعث افزایش توانتان برای انجام اقدامات مختلف میشود، فشار خونتان را بالا میبرد. پس اگر به طور مداوم با استرس روبرو باشید، قلبتان برای مدت طولانیتری با توان بیشتر کار کرده و عملا خطر سکته مغزی و حمله قلبی در شما بیشتر میشود.
3_ تاثیر بر دستگاه گوارش
زمانی که استرس دارید و در واکنش جنگ و گریز هستید، کبد شما قندِ خون یا همان گلوکز اضافه تولید میکند. هدف این است که به کمک این قند، شما انرژی بیشتری داشته باشید. اما در همین شرایط و در زمان استرس داشتن، بدن شما احتمالا توانایی تحمل این قند خون بیشتر از حد عادی را ندارد. به همین دلیل است که استرس میتواند باعث افزایش احتمال مبتلا شدنتان به دیابت نوع 2 شود. البته موضوع به همین جا ختم نمیشود! به جز این، تنفس سریع و افزایش ضربان قلبی که طی استرس تجربه میکنید، میتواند روی سیستم گوارش شما تاثیر منفی بگذارد. مخصوصا به دلیل ترشح بیشتر اسید معده، احتمالا با عوارضی مثل ریفلاکس معده یا سوزش سر دل روبرو میشوید. در عین حال ممکن است به شما بگویند که استرس میتواند باعث زخم معده شود. البته که استرس به طور مستقیم زخم معده را ایجاد نمیکند اما خب میتواند سرعت ابتلا به این مشکل را افزایش بدهد. به جز همه عوارض گفتهشده، میتوانید به خاطر وجود استرس انتظار استفراغ، معده درد و حالت تهوع هم داشته باشید!
- بیشتر بخوانید: استرس پنهان
- بیشتر بخوانید: آیا استرس لاغر میکند؟
- بیشتر بخوانید: عوارض استرس کنکور
4_ تاثیر بر سیستم عضلانی
احتمالا خودتان دقت کردهاید، وقتی که استرس و اضطراب دارید عضلاتتان یا بخشی از آن منقبض میشود. هدف از منقبض شدن عضلات این است که بدنتان در زمان برخورد با خطرات محافظت شود. اما نکته اینجاست که اگر به طور مداوم استرس داشته باشید، احتمالا ماهیچههای شما فرصتی برای استراحت پیدا نکرده و دائم در حالت انقباض هستند. این موضوع باعث میشود به مرور دچار سردرد، کمردرد، درد در شانه و… شوید. حالا به این موضوع فکر کنید که اگر راهکاری برای این دردها نداشته باشید، به مرور به سمت داروهای مسکن یا دیگر داروهای دارای عوارض رفته و با چه مشکلاتی روبرو میشوید.
- بیشتر بخوانید: ریلکسیشن عضلانی
5_ سیستم جنسی!
بله، شاید عجیب به نظر برسد اما خب در هر حال استرس روی سیستم جنسی شما هم تاثیر میگذارد. در واقع مشکل این است که استرس هم روی ذهن و هم روی بدن تاثیر دارد و همین موضوع باعث میشود سیستم جنسی شما از هر دو طریق آسیب ببیند. در مردان، استرس کوتاهمدت باعث افزایش هورمون مردانه تستوسترون میشود اما در درازمدت این استرس باعث کاهش هورمون گفتهشده خواهد شد! علاوه بر این استرس مزمن در مردان باعث ایجاد مشکلات در تولید اسپرم شده و میتواند حتی دلیلی برای به وجود آمدن اختلال نعوظ و ناتوانی جنسی شود. پروستات و عفونت بیضهها از دیگر عوارض استرس برای مردان است که ممکن است دچارشان شوید. البته زنان از این عوارض مستثنی نیستند. در زنان هم استرس ممکن است باعث بر هم ریختن چرخه قاعدگی، پریودهای نامنظم، سنگین و دردناکتر و… شود. علاوه بر این در زنان یائسه استرس میتواند علائم فیزیکی را تشدید کند.
6_ سیستم ایمنی
استرس روی سیستم ایمنی بدن هم تاثیر منفی دارد. البته استرسهای کوتاهمدت حتی ممکن است تاثیر مثبتی روی آن داشته باشند اما وقتی استرس به طور مداوم در بدن شما جریان پیدا کند، سیستم ایمنی ضعیف شده و نمیتواند در مقابل مهاجمان و بیماریها، واکنش مناسبی داشته باشد. به همین دلیل است که افراد دارای استرس، بیشتر احتمال دارد دچار بیماریهای ویروسی مثل سرماخوردگی، آنفولانزا و انواع دیگرِ عفونتها شوند. علاوه بر این استرس مدت زمانی که برای بهبود یک بیمار نیاز است را طولانیتر میکند.
چطور استرس را مدیریت کنیم؟
در مورد این موضوع قبلا یک مقاله اختصاصی در آرامیا نوشته شده. برای اطلاعات بیشتر میتوانید به مقاله رفع استرس مراجعه کنید. اما به طور خلاصه:
- از تکنیکهای روانشناسی مثل نوشتن افکار، صحبت کردن، در جمع بودن و… استفاده کنید.
- از تکنیکهای ذهن آگاهی مثل مدیتیشن کمک بگیرید.
- یک فعالیت فیزیکی روزانه، مثل پیادهروی را به طور مداوم انجام بدهید داشته باشید.
کلام آخر
خب به انتهای مقاله رسیدیم. در این مقاله تمامی عوارض استرس روی بدن و ذهن و روان را با هم بررسی کردیم و فهمیدیم که وقتی دچار استرس مداوم هستیم، ممکن است چه مشکلات سلامتی سراغمان بیاید؟ در آخر اگر سوال و نظری دارید در بخش نظرات آن را مطرح کنید.
منابع:
سلام .
در مورد استرس ناگفته ها زیاد هست اینجا مطالبی بود که اشاره داشت . این مطالب کاربردی و مفید هستن و ممنون این مطالب کمک بسیاری واسی ادمهای که میخوان یک زندگی آروم داشته باشن میکنه .
سلام سعید جان. خوشحالم که راضی بودی.
خیلی مقاله مفیدی بود..چیزای زیادی یاد گرفتم
🙂