قرص پروپرانول برای کاهش استرس

قرص پروپرانولول برای کاهش استرس! قرص پروپرانولول به عنوان یکی از رایج‌ترین دارو‌ها برای کاهش استرس در ایران استفاده می‌شود در حالی که در واقع این یک داروی درمان مشکلات قلبی است! (منبع)

اگر بخواهم کمی علمی در مورد این دارو صحبت کنم باید بدانید که این قرص جزو مسدود‌کننده‌های بتا (بتا بلاکرها) دسته‌بندی شده. دسته‌ای از دارو‌ها که باعث کنترل واکنش جنگ و گریز بدن شما می‌شوند؛ همان واکنشی که باعث می‌شود به ناگهان دچار استرس شده، ضربان قلب‌تان بالا رفته، عرق کنید و حتی صدا و دست‌تان بلرزد.

اما آیا مصرف پروپرانول برای کاهش استرس انتخاب خوبی است؟ مصرف آن چه عوارضی دارد و چه راهکار‌های جایگزینی برایش وجود دارد؟ با من و این مقاله علمی همراه باشد.

قرص پروپرانولول برای کاهش استرس چیست؟

همانطور که گفتم قرص پروپرانولول یک مسدود‌کننده بتا محسوب می‌شود که سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) آن را به عنوان یک دارو برای بیماری‌های قلبی و عروقی معرفی کرده. دارویی برای فشار خون بالا، ضربان قلب نامنظم و نارسایی قلبی. اما به دلیل اینکه این دارو کمک می‌کند فشار خون انسان پایین بیاید و فشار کم‌تری به قلب وارد شود، بسیاری از آن به عنوان یک “داروی کاهش استرس” استفاده می‌کنند. البته باید بدانید که FDA هیچ موقع این دارو را برای کاهش استرس تأیید نکرده اما خب در هر حال و توسط بعضی از پزشکان هم مصرفش تجویز می‌شود.

آیا پروپرانول آرامبخش است؟ این قرص می‌تواند در کوتاه‌مدت برای کاهش استرس استفاده شود. اما به هیچ عنوان نباید بدون تجویز پزشک از آن برای مدت طولانی و در جهت آرامش استفاده کنید. مخصوصا که عوارض این قرص در بلندمدت ممکن است اثرات بدی روی ذهن و بدن شما داشته باشد.

قرص پروپرانولول چطور روی استرس تأثیر می‌گذارد؟

به طور کلی هم پروپرانول و هم دیگر دارو‌های مسدودکننده بتا با تأثیری که روی آدرنالین می‌گذارند باعث کاهش استرس می‌شوند. در واقع آدرنالین یک هورمون مرتبط با استرس است و بتا بلاکر‌ها در بدن شما باعث می‌شوند که گیرنده‌های بتا در قلب‌تان با آدرنالین تماس برقرار نکنند. به این ترتیب آدرنالین به قلب نرسیده و باعث افزایش سرعت پمپاژ خون در آن نخواهد شد. البته بعضی از بتا بلاکر‌های دیگر با گشاد کردن رگ‌های خونی شما به کاهش فشار خون هم کمک می‌کنند. به جز پروپرانولول، این‌ها هم انواع دیگر بتابلاکر‌ها هستند:

• acebutolol (Sectral)
• بیسوپرولول (زبتا)
• کارودیلول (کورگ)
• پروپرانولول (ایندرال)
• آتنولول (تنورمین)
• متوپرولول (لوپرسور)

در لیست بالا، آتنولول هم در کنار پروپرانول برای رفع استرس استفاده می‌شود. البته چه این 2 دارو و چه دیگر مواردی که بالاتر اسم بردم همه‌شان بدون برچسب برای درمان استرس هستند. یعنی سازمان غذا و داروی آمریکا آنها را به عنوان درمان اضطراب در نظر نگرفته‌اند ولی به خاطر تأثیری که روی استرس و اضطراب دارند در این مورد هم استفاده می‌شوند.

تأثیر قرص پروپرانولول برای استرس

اول از همه باید این نکته مهم را بدانید که چه قرص پروپرانولول و چه دیگر بتا بلاکر‌ها قرار نیست به طور کلی اضطراب و استرس شما را درمان کنند. یعنی آن‌ها روی علل روانی استرس تأثیر ندارند. مثلاً ممکن است استرس شما به خاطر ترس از آینده، مشکلات اقتصادی یا دیگر موارد باشد و این قرص‌ها هیچ تأثیری روی آن‌ها نخواهند داشت.

اما تأثیرشان روی مدیریت بعضی واکنش‌های فیزیکی بدن به استرس و اضطراب است. همانطور که بالاتر هم گفتم مصرف این قرص‌ها باعث می‌شود با کاهش فشار خون و عدم دریافت هورمون آدرنالین توسط قلب، دچار عوارضی مثل ضربان قلب، تعریق، سرگیجه و لرزش صدا نشده یا حداقل کم‌تر دچارشان شوید. به همین دلیل هم هست که این قرص‌ها را افرادی مثل سخنرانان و قبل از رفتن در مقابل جمع مصرف می‌کند.

تحقیقات در مورد پروپرانولول

در سال 2016 تحقیقی روی این قرص انجام شد که نشان داد استفاده از آن برای درمان اختلالات اضطرابی، اثراتی مشابه داروی بنزودیازپین دارد. در واقع بنزودیازپین دسته دیگری از دارو‌ها هستند که به طور کلی برای درمان اختلالات اضطرابی استفاده می‌شوند اما این دارو‌ها عوارض جانبی بسیار بیشتری از پروپرانولول دارند. (منبع)

آیا قرص پراپرانول بر استرس همه تأثیر دارد؟!

نکته مهم دیگری که در مورد این قرص‌ها وجود دارد این است که به طور کلی در مسائل مربوط به سلامت روان، ممکن است درمانی که برای یک نفر بازدهی دارد برای نفر دیگری اصلاً کاربردی نباشد. بنابراین احتمال دارد بعد از مصرف این قرص‌ها تأثیر خاصی نبینید.

نحوه مصرف قرص پروپرانول برای کاهش اضطراب چطور است؟

درست است که احتمالاً می‌توانید قرص‌های پروپرانولول را بدون نیاز به تجویز پزشک از داروخانه بخرید، اما پیشنهاد اکید دارم که حتماً قبل از مصرف به سراغ یک پزشک بروید تا در مورد مصرف آن کمی شما را راهنمایی کند. در هر حال در ادامه چند نکته مهم را در مورد نحوه مصرفش می‌نویسم:

• اول از همه اینکه میزان مصرف این قرص‌ها به سابقه پزشکی شما بستگی دارد.
• در درجه دوم اگر قرص و داروی خاص دیگری مصرف می‌کنید، بهتر است تا زمانی که با پزشک مشورت نکرده‌اید، به سراغ پراپرانول نروید. (در ادامه دارو‌هایی که با این قرص تداخل دارند را هم معرفی می‌کنم.)
• ممکن است اثربخشی این قرص‌ها بین 1 الی 2  ساعت طول بکشد. بعد از این زمان به مرور متوجه آرامش خاطر و کاهش ضربان قلب می‌شوید.
• احتمال دارد پزشک با توجه به سابقه پزشکی شما و نیازتان مصرف این قرص را به طور منظم یا صرفاً قبل از قرار گرفتن در یک رویداد استرس‌زا تجویز کند.
• اصولاً هیچ پزشکی به شما نمی‌گوید که صرفاً با قرص و دارو استرس‌تان را کاهش بدهید و باید برای تأثیرگذاری عمیق، یک‌سری تغییرات در سبک زندگی‌تان ایجاد کنید. کار‌هایی مثل انجام مدیتیشن به شدت به شما کمک خواهد کرد.
• قبل از مصرف حتماً عوارضی که در ادامه می‌نویسم را بخوانید.

عوارض قرص پروپرانول برای استرس

برای این قرص عوارضی در نظر گرفته شده که مخصوصاً اگر برای بار‌های اول آن را مصرف کنید، احتمال درگیر شدن بیشتر است. عوارض به این شرح هستند:

• احساس خستگی
• یخ کردن دست و پا
• افسردگی
• احساس تنگی نفس
• حالت تهوع و استفراغ
• اسهال و یبوست

البته لیست بالا عوارض جانبی خفیف بودند و ممکن است با عوارض جانبی سنگین‌تری هم روبرو شوید. مثلاً:

• کاهش قند خون
• حبس شدن ادرار
• افزایش وزن
• حملات آسم

جالب اینجاست که حتی بیان شده ممکن است مصرف این قرص‌ها برای بعضی‌ها برعکس عمل کرده و باعث ایجاد اضطراب شود. در هر حال اگر با عوارض جانبی روبرو شدید به‌هیچ‌ عنوان مصرف دارو را به ناگهان قطع نکنید چراکه مصرف ناگهانی آن‌هم دوباره احتمال ایجاد عوارض دیگری را به وجود می‌آورد. پس چه برای مصرف و چه قطع دارو، از پزشک یا روانپزشک مشورت بگیرید.

مصرف قرص پروپرانول برای چه کسانی خطرناک است؟

به طور کلی از مسدود‌ کننده‌های بتا به عنوان دارو‌های نسبتا بی‌خطر یاد می‌شود اما با توجه به عوارض احتمالی که بالاتر از آن‌ها اسم بردم، پیشنهاد می‌شود اگر دچار موارد پایین هستید حتماً قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید. در غیر اینصورت ممکن است با چنین مشکلاتی روبرو شوید:

• آسم
• قند خون پایین
• نارسایی قلبی
• ضربان قلب کند
• فشار خون پایین

تداخلات دارویی قرص پروپرانول

در ادامه فقط با هدف افزایش آگاهی و به‌شکل خلاصه به تداخلات دارویی قرص پروپرانول با دیگر دارو‌های اشاره می‌کنم:

• دارو‌های تاثیرگذار بر سیستم سیتوکروم P-۴۵۰ مثل سایمتیدین، فلوکونازول و فلوکستین.
• دارو‌های ضد آریتمی که به خاطر تأثیرگذاری روی ریتم قلب، ممکن است مصرف‌شان با پروپرانولول خطرناک باشد.
• مسدود‌کننده‌های کانال کلسیم مثل دیلتیازم، نیکاردیپین، نیسلدیپین، نیفدیپین و وراپامیل.
• داروی میگرن.
• دارو‌های فشار خون.
• تئوفیلین که اصولاً برای مشکلات ریه مثل آسم استفاده می‌شود.
• دیازپام.
• دارو‌های مورد مصرف برای کلسترول بالا.
• مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز.
• وارفارین.
• دارو‌های ضد التهابی غیر استروئیدی مثل ناپروکسن و ایبوپروفن

نکته: این لیست مربوط به سال 2010 بود و ممکن است تا امروز دارو‌های دیگری هم به آن اضافه شده باشند. پس باز هم مشورت با پزشک ضرورت دارد. (منبع: FDA)

بهترین جایگزین برای قرص پروپرانول چیست؟

همانطور که بالاتر هم گفتم به طور کلی قرص‌ها و دارو‌ها نمی‌توانند عوامل زمینه‌ای استرس شما را از بین ببرد. بنابراین به هیچ عنوان به این فکر نکنید که یک دارو و قرص می‌تواند باعث ازبین رفتن ترس‌تان از فلان مشکل در زندگی شده و به طور کلی از شر استرس راحت شوید.

اما تمرین مدیتیشن سال‌هاست که به عنوان یک درمان بسیار مؤثر مخصوصاً برای استرس و اضطراب استفاده می‌شود. تا جایی که حتی امروز بسیاری از سخنرانان قبل از شروع سخنرانی چند دقیقه مدیتیشن می‌کنند!

همانطور که در مقاله فواید مدیتیشن هم گفتم تا الان بیشتر از 3000 تحقیق روی این تمرین انجام شده که بسیاری از آنها به اثرات مدیتیشن روی استرس و اضطراب پرداخته و اثربخشی آن را تأیید کرده‌اند.

مثلاً در یک تحقیق تأیید شده که انجام مداوم و 8 هفته‌ای مدیتیشن می‌تواند باعث کاهش ترشح هورمون کورتیزول شود. (منبع) تحقیقات دیگری هم تأیید کرده‌اند مدیتیشن مداوم می‌تواند علائم استرس در بدن را کاهش بدهد.

پس عملا می‌توان به این نتیجه رسید که انجام مداوم مدیتیشن شاید از مصرف قرص‌های کاهش استرس و اضطراب هم بازدهی بیشتری داشته باشد. (مگر اینکه پزشک قرص پروپرانولول را برای مشکل یا ضربان قلب تجویز کرده باشد.)

اگر به درستی نمی‌دانید که مدیتیشن چیست و چه کاربردی دارد، پیشنهاد می‌کنم یا از صوت مدیتیشن پایین کمک بگیرید تا برای اولین بار آن را تجربه کنید یا اینکه همین حالا اپلیکیشن آرامیا را نصب کنید.

در واقع اپلیکیشن آرامیا یک اپلیکیشن موبایل است که در آن دوره‌های مختلف مدیتیشن از جمله دوره کاهش استرس و همینطور دیگر تمرین‌های ذهن آگاهی تأثیر‌گذار روی استرس مثل یوگا و پیلاتس و ریلکسیشن عضلانی وجود دارد. (همه دوره‌ها یا صوتی یا ویدیویی هستند.) پس اگر واقعاً به فکر کاهش استرس خودتان هستید، این اپلیکیشن را از دست ندهید.

این مقاله نیز می‌تواند به شما کمک کند تا استرس خود را بدون نیاز به دارو کاهش دهید: کاهش و رفع استرس فوری

کلام آخر

خب به انتهای مقاله رسیدیم. در این مقاله قرص پروپرانول برای کاهش استرس را بررسی کردیم و متوجه شدیم که منابع علمی در مورد این دارو چه چیزی می‌گویند. همینطور با تداخلات و عوارض و البته جایگزین مناسب آن آشنا شدیم. اگر در آخر اگر سؤال یا نظری دارید در بخش نظرات منتظر شما عزیزان هستم.

منابع:

• ro
• healthline