می دانید چرخه استرس کنکور چیست؟ چرخه‌ای است که در آن شما از طرفی به دلیل ترس از کنکور و آینده زندگی‌تان دچار استرس می‌شوید و در طرف مقابل، به دلیل همین استرس هم بازدهی‌تان کاهش پیدا کرده و هم احتمالاً زمان کم‌تری را به‌شکل موثر برای درس خواندن صرف می‌کنید! به این ترتیب دوباره به دلیل آماده نبودن، دچار استرس بیشتر شده و عملاً در چرخه‌ای گیر می‌کنید که نتیجه‌اش فقط افزایش استرس و اضطراب و کاهش عملکرد است! با توجه به اهمیتی که موضوع دارد و البته به توجه به “تأثیر استرس بر بدن” حتماً باید با نحوه کاهش این نگرانی‌ها آشنا باشید. پس در این مقاله همراه من شوید تا از زبان علم راهکار‌های ارزشمند را به شما توضیح بدهم.
هنگام استرس کنکور چه اتفاقی در بدن ما می‌افتد؟
سال‌ها پیش، زمانی که اجداد ما در مقابل یک خرس ترسناک قرار می‌گرفتند، مغزشان واکنشی به اسم “واکنش جنگ و گریز” را فعال می‌کرد. طی این واکنش هورمون‌هایی مثل کورتیزول و آدرنالین را در بدن ترشح شده و به فرد کمک می‌کرد که یا با حیوان مبارزه کند یا از دست او فرار کند. همین فعالیت فیزیکی هم باعث کاهش هورمون‌های ترشح‌شده و عملا سوختن آنها می‌شد.
نکته اینجاست؛ الان هم وقتی که به خاطر کنکور یا هر چیز دیگری استرس می‌گیرید، همان واکنش در بدن شما فعال میشود! یعنی هورمون‌هایی مثل کورتیزول و آدرنالین ترشح می‌شوند و شرایط را بد می‌کنند. اما مورد مهم‌تر اینجاست که احتمالاً شما تلاش فیزیکی برای سوزاندن این هورمون‌ها نمی‌کنید و همین موضوع باعث میشود که به مرور بدن‌تان به دلیل استرس دائم و مداوم که به آن “استرس مزمن” هم میگویند، دچار فرسایش شده و ذهن‌تان هم آسیب می‌ببیند.
کاهش استرس کنکور
خب به سراغ بخش اصلی مقاله برویم. در ادامه به شما توضیح می‌دم که چطور باید با استرس کنکور و اضطراب آن مقابله کنید. با من همراه باشید.
1_ مدیریت زمان را به‌شکل واقعی یاد بگیرید و اجرا کنید
میدانم احتمالاً بسیاری از شما عزیزان در کلاس‌های مدیریت زمان هم شرکت کرده‌اید. اما مشکل اینجاست که بسیاری از افراد در اجرایی کردن تکنیک‌های مدیریت زمان چالش دارند. در هر حال به نظر من بهترین انتخاب این است که چند تکنیک کوچک و مفید آن را بگیرید و به مرور سعی در اجرایی کردن‌شان کنید:
- بین کار‌های مهم‌تان اولویت‌بندی کنید و ترجیحا آن کاری که واقعاً برایتان سخت‌تر است را در ابتدای روز انجام بدهید.
- اهداف کوچکی برای هر روزتان و هر هفته مشخص کنید. مثلاً خواندن 40 صفحه از فلان کتاب.
- بعد از این که به هرکدام از اهداف‌تان رسیدید، یک هدیه کوچک به خودتان بدهید. مثلاً یک آبمیوه.
- به هیچ عنوان برنامه فشرده‌ای برای خودتان ایجاد نکنید و به بدن برای استراحت زمان دهید. در غیر این‌صورت ممکن است دچار فرسودگی شوید.
- اگر احساس می‌کنید که طی روز زمان زیادی را به اشتباه صرف می‌کنید، چند روز تمامی کار‌های روزانه‌تان که انجام می‌دهید و زمانی که برای هرکدام گذاشته‌اید را بنویسید تا متوجه شوید اشکال کار کجاست.
- حین انجام کار سعی کنید تا جای ممکن روی آن متمرکز شوید. یعنی تمامی عوامل حواس‌پرتی مثل تلفن همراه و رایانه را از خودتان دور کنید.
- برای انجام هر کاری، زمانی مشخص کرده و سعی کنید در زمان مشخص، آن را به اتمام برسانید.
- در ضمن یادتان باشد هیچ برنامه زمانی کامل نیست و دائم باید آن را تغییر و بهبود بدهید.
نکته: یکی از اشتباهات رایج افراد در مدیرت زمان این است که کار اشتباهی را برای امضای روز مشخص میکند و آنها را سوار میکند مهمترین کار روزشان را باید در ابتدای روز انجام بدهند اما سخت‌ترین کار روز است که باید در ابتدای روز انجام شود آن کاری که وقتی قرار است به سراغش بروید دست و پای‌تان میلرزد! نان کاری که مثلاً برایتان آورده مالی داشته و فکر می‌کنید واقعاً انجامش مهم است را که در حالت عادی و در مابقی روزه می‌توانید آن را به سادگی انجام بدهید.
2_ مدیتیشن کنید، حتی اگر آن را قبول ندارید!
متأسفانه بعضی افراد نسبت به مدیتیشن و طور کلی تکنیک‌های ذهن آگاهی، بی‌توجهی زیادی نشان می‌دهند. در حالی که تا امروز بیشتر از 3000 تحقیق روی این تمرین انجام شده و بسیاری از آنها تأثیر شگرف آن بر کاهش استرس را تأیید کرده‌اند. این موضوع تا جایی پیش رفته که حتی روانشناسان هم به مراجعان‌شان پیشنهاد میکند برای کاهش استرس و اضطراب به سراغ مدیتیشن بروند.
در هر حال همانطور که در مقالاتی مثل مقاله استرس رانندگی هم گفتم، مدیتیشن از چند طریق استرس شما را کاهش می‌دهد. اول از همه باعث کاهش نشخوار فکری و افکار فاجعه‌بار میشود.
در درجه دوم ترشح هورمون کورتیزول را کم میکند.
در درجه سوم “نشانه های استرس” مثل ضربان قلب و.. را کاهش می‌دهد که باعث میشود در شرایط استرس‌زا وضعیت بهتری داشته باشید.
3_ کمی در تغذیه‌تان تجدیدنظر کنید
ببینید، خوردن غذا‌های سالم نمی‌تواند به طور کلی استرس شما را ریشه‌کن کند. اما در مقابل خوردن غذا‌های استرس زا تأثیر زیادی بر افزایش اضطراب‌تان دارد. بنابراین باید در مورد تغذیه‌تان کمی حساسیت نشان بدهید. همانطور که در مقاله “برای استرس کنکور چه بخوریم” هم گفتم:
- گوشت‌های فرآوری‌شده، غذا‌هایی که قند زیادی دارند، نوشابه، نان تست، سس گوجه، دونات، نوشیدنی‌های کافئین‌دار و البته الکل، باعث افزایش کورتیزول می‌شوند.
- غذا‌های ویتأمین‌دار مثل گوشت اندام، غذا‌های حاوی امگا3 مثل ماهی‌های شاه‌ماهی، سالمون و ساردین و… به بهبود وضعیت استرس شما کمک میکند.
4_ مراقب مصرف الکل و نیکوتین باشید
یکی از عوارض استرس کنکور و هر نوع استرس دیگر، تمایل به مصرف الکل و همینطور نیکوتین است. متأسفانه بسیاری از افراد برای رفع استرس و اضطراب‌شان به سراغ مصرف این 2 مورد می‌روند، غافل از اینکه هر کدام از آنها به تنهایی میتواند استرس و اضطراب شما را افزایش دهند. البته شاید در همان زمان مصرف، احساس خوبی داشته باشید اما بعد از مدت کوتاهی، عوارض خودشان را نشان داده و استرس و اضطراب، زندگی‌تان را فرا می‌گیرد. بنابراین تا جای ممکن از مصرف این 2 مورد بپرهیزید.
5_ در هدف‌گذاری به خودتان سخت نگیرید
اینکه برای خودتان اهداف سخت تعیین کرده و تصور کنید به دلیل تعیین این اهداف قرار است واقعاً تلاش زیادی هم بکنید، در بسیاری از مواقع نتیجه‌ای جز شکست خوردن و افزایش اضطراب‌تان و البته کاهش عزت نفس ندارد. بنابراین بهتر است در ابتدا اهداف کوچک برای خود تعیین کرده، احساس خوب رسیدن به هدف را تجربه کنید و سپس به مرور اهداف را بزرگ‌تر کنید. یا حداقل اینکه از ابتدا اهداف منطقی را انتخاب کنید.
6_ با اصول مطالعه آشنا شوید
ببینید، برخلاف چیزی که بسیاری از افراد فکر می‌کنند، مطالعه کردن و به یادسپاری دروس خودش اصول و تکنیک‌های مختلفی دارد. بنابراین حتماً کمی در سطح وب یا میان منابع جستجو کرده و اطلاعات‌تان را در مورد آن بالا ببرید. مثلاً یکی از موضوعات مهمی که باید یاد بگیرید، چیزی به اسم ((نمودار فراموشی هرمان ابینگهاوس)) است که به شما می‌گوید با 3 بار مرور کردن مطلبی که مطالعه کرده‌اید در بازه زمانی خاص، ممکن است تا 80 درصد مطالب را در ذهن‌تان ذخیره شود. در صورتی که مرور نکردن آن احتمالا حجم مطالب باقی‌مانده در ذهن را به 20 درصد هم کاهش می‌دهد.
7_ در دوره اموی آثار شرکت کنید
دوره کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی یا MBSR اولین بار در سال 1979 و توسط دکتر جان کابات زین طراحی شد. بعد از آن و بعد از اینکه تعداد زیادی از تحقیقات، اثربخشی این دوره را تأیید کردند، به‌شکل گسترده و برای اهداف مختلف این دوره مورد استفاده قرار گرفت. بعضی از تحقیقات پیرامون آن به این شرح بودند:
- یک تحقیق در سال 2018 تایید کرد که کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی، پریشانی روانی را در دانشجویان کاهش می دهد. (منبع)
- تحقیقی در سال 2019 تایید کرد که MBSR میتواند باعث بهبود نگاه انسان به بدن خودشان شود. (منبع)
- تحقیقات مختلف تایید کرده اند که MBSR باعث بهبود تمرکز، توجه و همینطور مهارت انجام کار حین استرس میشود. (منابع: 1 – 2 – 3)
- تحقیقات دیگری گفته اند ممکن است ذهن آگاهی مزایایی برای قلب داشته باشد! (منابع: 1 – 2 – 3)
- بعضی منابع میگویند مدیتیشن در درمان SUD یا اختلالاتی که در اثر سوء مصرف مواد حاصل میشود هم اثربخش است! (منابع: 1 – 2 – 3)
- در یک مصاحبه با کودکان میانگین 11 ساله، مشخص شد ذهن آگاهی به آنها برای تنظیم احساسی کمک میکند. (منبع)
جالب اینجاست که تا امروز بیش از 24 هزار نفر در این دوره شرکت کرده‌اند. به تازگی هم تیم آرامیا به کمک نادیا انتخابی، روانشناس بالینی آرامیا، این دوره را برای شما ترجمه و به‌شکل کاملاً علمی، به زبان فارسی در آورده. برای اطلاعات بیشتر به این صفحه سر بزنید
8_ با کسی صحبت کنید
مخصوصاً اگر کسی در اطرافتان وجود دارد که انسان حمایت‌گر و فهمیده‌ای باشد، قطعاً صحبت کردن با او در مورد استرس و اضطراب‌تان به شرایط کمک میکند. همینطور اگر فکر می‌کنید چنین کسی در اطرافتان نیست، بهتر است به سراغ مشاوران روانشناس رفته و هر هفته جلساتی را با آنها داشته باشید. اگه دوست داشتید به سراغ مجموعه روانشناسی پُل در وب فارسی بروید. مشاورانی که این مجموعه با آنها همکاری میکند، همگی افراد تأیید شده و معتبری هستند.
9_ افکار استرس‌زا را بنویسید
بله، نوشتن هم یکی دیگر از تکنیک‌های کاهش استرس است که به کاهش اضطراب شما از کنکور کمک میکند. در این تکنیک روی یک کاغذ افکار استرس‌زای‌تان را بنویسید. شاید انجام این کار بین 2 تا 5 دقیقه زمان ببرد. اما بعد از انجامش متوجه می‌شوید که چقدر تکنیک اثربخشی است.
کلام آخر
خب به انتهای مقاله رسیدیم. در این مقاله با تکنیک‌های کاهش استرس کنکور آشنا شدیم و یکی یکی آنها را بررسی کردیم. در آخر اگر سؤال یا نظری در مورد این مطلب دارید، در بخش نظرات منتظر شما عزیزان هستم.
منابع:
خیلی مفید بود.
مرسی که زمان گذاشتی و خوندی مقاله رو 🙂