بار‌ها در مقالات مختلف سایت در مورد استرس، به این موضوع اشاره کرده‌ام که وجود استرس در زندگی همه انسان‌ها ضروری است! در واقع استرس همان چیزی است که در بسیاری از شرایط بحرانی، مثلاً روبرو شدن با یک حیوان خطرناک، طوفان و سیل و… به شما کمک می‌کند اقدام به موقع انجام داده و از شرایط، جان سالم به در ببرید. حتی همان چیزی است که باعث می‌شود گاهی کم‌تر اهمال‌کاری کرده و مثلاً کار‌های عقب‌افتاده شرکت را سریع‌تر انجام بدهید. اما اغلب مشکلات زیر سر استرس مزمن است! این همان چیزی است که باعث می‌شود سلامت جسم و روان ما به خطر افتاده و گا‌هاً زندگی‌مان به‌شکل ناجوری بر هم بریزد. چرا؟ در ادامه بیشتر توضیح می‌دهم.
استرس مزمن چیست؟
اگر بخواهم به ساده‌ترین شکل ممکن بگویم، تفاوت استرس عادی با استرس مزمن، در مدت‌زمانی است که با آن روبرو می‌شوید! به زبان دیگر اگر به طور طولانی و مداوم با استرس روبرو باشید، می‌توانید به آن اسم استرس مزمن را بدهید. این نوع استرس باعث می‌شود عملاً سیستم عصبی خودمختار (یا همان پاراسمپاتیک که مسئول استراحت و گوارش و آرام‌سازی است.) فرصت و زمان کافی برای دادن پاسخ آرام‌سازی را نداشته باشد. به این ترتیب، بدن از نظر فیزیولوژی تحت تأثیر سیستم سمپاتیک (که وظیفه فعال کردن واکنش جنگ و گریز و افزایش ضربان قلب و… را دارد.) قرار می‌گیرد. نکته اینجاست که بدن ما انسان‌ها توانایی مقابله با استرس‌های حاد و کوتاه را دارد اما اصلاً برای تحمل استرس مزمن ساخته نشده و این همان دلیلی است که به خاطرش استرس مزمن شرایط‌مان را بد می‌کند.
علائم استرس مزمن چیست؟
با توجه به اینکه استرس مزمن هم روی بدن انسان تأثیر دارد و هم ذهن او، علائمش هم در ذهن و بدن به‌شکل هم‌زمان دیده می‌شود. به طور خلاصه این‌ها علائم استرس مزمن هستند:
- درد‌های ریز و درشت در نواحی مختلف بدن
- خستگی و نبود انرژی
- مشکل در به خواب رفتن و حفظ کیفیت خواب
- گا‌هاً خواب زیاد
- از دست دادن کنترل اعصاب
- داشتن احساس ناتوانی
- سردرد
- تحریک‌پذیری و زود عصبانی شدن
- مشکلات عضلانی
- مشکلات گوارشی
- عدم تمرکز
شناسایی استرس مزمن
اگر هنوز مطمئن نیستید که آیا دچار استرس مزمن شده‌اید یا نه، ادامه مقاله را بخوانید. با جواب دادن به این سؤالات تا حد زیادی متوجه می‌شوید شرایط به چه شکلی است:
- آیا بر سر هر چیزی سریع عصبانی می‌شوید؟
- آیا بداخلاق شده‌اید؟
- آیا دائم بر سر چیز‌های کوچک و بزرگ، نگرانید؟
- آیا احساس می‌کنید زمان کافی برای انجام کار‌های لذت‌بخش ندارید؟
- آیا حل مسأله برای‌تان سخت است؟
- دائم دچار بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی و عفونت هستید؟
- آیا به مصرف الکل و سیگار و مواد مخدر علاقه‌مند شده‌اید؟
اگر جواب مثبت است، احتمالا استرس مزمن دارید… .
چرا دچار استرس مزمن شده‌ام؟
خب، شاید بتوان بخش اعظمی از این مشکل را به دنیای مدرن ارتباط داد! در واقع در دنیای امروزی، همه چیز، از مشکلات مالی گرفته تا مشکلات محل کار، ترافیک، تنهایی و… باعث می‌شود بدن ما همیشه در حالت تهدید و استرس باقی بماند. نکته اینجاست که استرس زیاد در بدن ما چیزی به اسم واکنش جنگ و گریز را فعال می‌کند. طی این واکنش، بدن هورمون‌هایی مثل آدرنالین و کورتیزول را ترشح می‌کند تا ما بتوانیم راحت‌تر از پس شرایط استرس‌زا بربیاییم! البته شرایط استرس‌زا برای اجداد ما احتمالاً فرار از دست یک خرس خاکستری یا جنگ با یک سگ وحشی بوده! همین فعالیت بدنی شدید هم باعث مصرف هورمون‌های ترشح شده می‌شده است. اما امروز، عملاً ممکن است ما بار‌ها شرایط جنگ و گریز را تجربه کرده و بدون تحرک خاصی از آن عبور کنیم. در واقع این واکنش به طور مداوم، بدن ما را فرسوده کرده و از نظر احساسی و جسمی بیمارمان می‌کند. جالب است بدانید بعضی برآورد‌ها می‌گویند بین 60 تا 80 درصد از ویزیت‌های مراقبت‌های اولیه (منظور اولین برخورد شما با پزشک بعد از مشاهده یک مشکل و بیماری است.) حداقل یک جزء مرتبط با استرس دارد. با توجه به همین موضوع است که باید همه ما به خوبی با اصول مدیریت استرس و رفع استرس آشنا باشیم.
منابع استرس مزمن چیست؟
خب در دنیای امروزی چیز‌های زیادی وجود دارد که ما را تحریک کند. اما به طور کلی شاید بتوان گفت بخش اعظم منابع استرس ما، در این 4 دسته، دسته‌بندی می‌شوند:
- استرس عاطفی
- استرس محیطی؛ یعنی استرس داشتن در یک محیط خاص مثل محل کار یا حتی خانه.
- استرس رابطه؛ که به نحوه ارتباط شما با اطرافیان و حتی همکاران برمی‌گردد.
- استرس کاری که به شغل شما و فشار‌های آن مربوط است.
نکته اینجاست که در بسیاری از مواقع، هر کدام از این استرس‌ها می‌تواند روی بخش‌های مختلف زندگی‌تان تأثیر بگذارد. مثلاً استرسی که طی روز و در محل کار تجربه می‌کنید، باعث می‌شود در خانه و در روابط خودتان هم استرس و احساسات بدی را تجربه کنید. اجازه بدهید یک مثال دقیق‌تر بزنم:
تصور کنید به عنوان فرزند جوان خانواده، متوجه شده‌اید که پدر و مادر، با مشکلات اقتصادی روبرو شده‌اند. همین موضوع باعث می‌شود به مرور دچار استرس شده و حتی در صورت مداومت، دچار استرس مزمن شوید. حالا این استرس دائم به مرور باعث می‌شود احساساتی مثل خستگی و اضطراب داشته و حتی فرسوده شوید. در ادامه برای کاهش استرس دست به اقدامات خطرناکی مثل تغذیه از غذاهای استرس زا و ناسالم و حتی مصرف سیگار زده و هر کدام از این‌ها حال‌تان را از قبل بدتر می‌کند. حالا نتیجه ممکن است باعث شود در رابطه عاطفی‌تان و محل کارتان هم شرایط بدتر شده، در نتیجه استرس بیشتری در آن‌ها تجربه کنید.
تأثیر استرس مزمن
همانطور که بالاتر هم گفتم، استرس هم ذهن و هم بدن شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین ممکن است به خاطر آن با این عوارض روبرو شوید:
- آکنه
- دیابت
- اضطراب و افسردگی
- اگزمای پوستی
- مشکلات قلبی
- افزایش فشار خون
- مشکلات گوارشی
- سندرم روده تحریک‌پذیر
- پرکاری تیروئید
- کاهش میل و حتی توان جنسی
- کاهش سرعت بدن در بهبود بیماری‌ها
- کاهش یا افزایش وزن
- و… .
درمان استرس مزمن
خب، شاید بتوانم بگویم که به بخش اصلی مقاله رسیدیم. در ادامه به‌شکل خلاصه مهم‌ترین راهکار‌ها برای رفع استرس و مدیریت آن را به شما توضیح می‌دهم. با من همراه باشید.
- یادگیری حل مسئله: حل مسئله یک مهارت است که می‌توانید با مطالعه کتاب‌ها یا حتی شرکت در کلاس‌ها آن را یاد بگیرید. به این ترتیب بعد از برخورد با مشکلات مختلف، راحت‌تر آن‌ها را مدیریت می‌کنید چراکه نحوه حل مسائل را یاد گرفته‌اید.
- مدیتیشن: مدیتیشن بیشتر از 50 سال است که حتی توسط روانشناسان به عنوان یک راهکار به شدت ارزشمند برای کاهش استرس پیشنهاد می‌شود. اگر دوست داشتید برای شروع به سراغ صفحه صوت مدیتیشن بروید.
- ریلکسیشن عضلانی: ریلکسیشن عضلانی یک تمرین اثربخش کاهنده استرس است که توسط دکتر جاکوبسن اختراع شد. انجام آن هم توسط بسیاری از روانشناسان پیشنهاد می‌شود. در اپلیکیشن آرامیا، دوره صوتی آن وجود دارد.
- شنیدن آهنگ آرامش بخش: همانطور که در مقاله آهنگ آرامش بخش هم گفتم، شنیدن این آهنگ‌ها تا حدودی به کاهش استرس شما کمک می‌کند.
- ورزش کردن: ورزش کردن کمک می‌کند هورمون‌های استرس در بدن شما، کاهش پیدا کنند.
- تغییر تغذیه: مخصوصاً دوری از غذاهای مضر و غذاهای استرس زا مثل غذاهای چرب، کم‌ویتامین و فرآوری شده به کاهش استرس‌تان کمک می‌کند.
- نوشتن افکار: بنویسید! این یک تکنیک روانشناسی است که در آن برای کاهش استرس و افکار منفی، آن‌ها را روی یک کاغذ بنویسید! انجام آن حتی به مدت 5 دقیقه در روز هم پیشنهاد می‌شود.
- دوری از الکل و دخانیات: جدای از معایب مختلف، الکل و دخانیات به طور کلی استرس را افزایش می‌دهند.
- دوری از کافئین زیاد: ممکن است یکی از دلایل تجربه استرس، مصرف زیاد کافئین باشد.
- جلسات مشاوره: اگر دچار استرس مزمن زیاد هستید، حتماً به جلسات مشاوره روانشناسی مراجعه کنید.
کلام آخر
خب به انتهای مقاله رسیدیم. در این مقاله فهمیدیم که استرس مزمن چیست، چه نشانه‌هایی دارد و چطور می‌توانیم با این نوع استرس، مقابله کنیم؟ در آخر اگر سؤال و نظری دارید در بخش نظرات منتظر شما عزیزان هستم.
